Psikotik bir bozukluğu teşhis etmek için uzman hekimler tıbbi ve psikiyatrik bir öyküyü alıp, öncelikle fiziksel muayene gerçekleştirir. Hastanın fiziksel hastalığı veya uyuşturucu kullanımını ekarte etmek için kan testleri ve bazen MR gibi beyin görüntüleme yöntemlerini isteyebilir.

Bazen psikotik belirtiler olup, diğer uzmanlar organik bir neden bulamadığında kişiyi psikiyatriye yönlendirir. Organik etiyolojiye bağlı durumlar dışlandıktan sonra, atipik psikoz tanı kriteleri karşılanıyor ise bu tanı koyulur bazen ise bu tanıyı koymak için takip gerekebilir.

Psikiyatrik değerlendirmede sanrı, varsanılar, uyku-iştah düzensizlikleri, düşünce bozuklukları, şüphecilik, kaygı gibi belirtiler görülebilir. Bunların ayrıntılı değerlendirilmesi ve hatta bazen tanının kesinleştirilebilmesi için uzunlamasına yapılan gözlemi yıllarca sürdürmek gerekebilir.

Aynı psikozda olduğu gibi nedenler arasında genetik geçiş, çevresel etmenler ve beyin değişiklikleri önemli yer tutar.

Atipik Psikoz, DSM kategorisine göre psikotik semptomları olan, fakat herhangi bir özgül psikotik bozukluğun tanı ölçütlerini karşılamayan kişilik bozukluğudur. Bazı olgularda, başka türlü adlandırılamayan psikotik bozukluk tanısı, özgül bir tanı koymak için bilginin yetersiz olduğu zamanlarda kullanılır. Oldukça heterojen bir grubu oluşturan bu hastalıkların ortak özellikleri; etyoloji, seyir ve sonlanım açısından şizofreniye benzememeleri ama çeşitli dönemlerde psikotik belirtileri sergilemeleridir.

Atipik psikoz ayrıca, mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı olarak da bilinen “DSM” tanı sisteminde önceleri “atipik” daha sonra “başka türlü adlandırılamayan” psikoz olarak tanımlanan kategoriye en çok uyan gruptur.

Beslenme dışında en önemli faktör spor ve hareketli yaşamdır. Vücut Kitle İndeksi’nin (VKİ) normal sınırlarda tutulması, beslenme düzenine dikkat edilmesi ve stresten uzak durulması önemlidir. Stres ateroskleroz varlığının önemli sebeplerinden bir diğeridir. Bu nedenle stres yönetimi ateroskleroz ile baş etmede önemli faktörlerden biridir.

Ateroskleroz genel bir isimdir ve tuttuğu organa göre değişik hastalıklara neden olur. Damar tıkanıklığına yol açar. Tıkadığı damara bağlı olarak birçok ciddi hastalığa neden olabilir. Kalp damarları tıkanırsa kalp krizi ve kalp hastalığı tablolarına neden olabilir. Beyin damarlarını tutarsa felce neden olabilir. Böbrek damarlarını tutarsa kronik böbrek yetmezliği, bağırsak damarlarını tutarsa bağırsak nekrozuna kadar giden çok ciddi hastalıklara ve bacak damarlarını tutarsa yürümeyle ortaya çıkan periferik damar hastalıklarına neden olabilir.

Aterosklerozdan korunmak için en önemli faktörler sağlıklı beslenme ve sigara kullanımından uzak durmaktır. Sigara kesinlikle tüketilmemelidir. Diğer bir önemli konu Akdeniz tipi diyet olarak bilinen özellikle kırmızı et ve hayvansal yağlardan uzak; sebze, meyve ve zeytinyağı ağırlıklı ve özellikle protein kaynağı olarak da balığın tercih edildiği bir beslenme şekli kalp sağlığı açısından ve aterosklerozu önleme açısından çok önemlidir.

Diğer bir önemli faktör ise karbonhidrat ağırlıklı besinlerden uzak durmaktır. Karbonhidratların son yıllarda yapılan çalışmalarda hayvansal yağlardan çok daha ciddi şekilde aterosklerozu tetiklediği ortaya çıkmıştır.

Ateroskleroza sebep olan birçok neden vardır. Bunların en önemlisi genetik yatkınlıktır. İkinci en önemli sebebi sigara kullanımıdır. Ardından diyabet yani şeker hastalığı varlığı gelir. Obezite, kan lipit düzeylerinin yüksek seyretmesi, sedanter yaşam yani hareketsiz yaşam gibi birçok faktör de etki etmektedir.

Organların işlevini yerine getirebilmesi ve olağan sürecini tamamlayabilmesi için vücutta temiz kan dolaşımının sağlanması gereklidir. Hastalıklı damarlar bu olağan akışı bozar. Koroner arter hastalığı, beyin kanaması, kalp krizi gibi ani gelişen ciddi sonuçlar doğuran sağlık problemleri ortaya çıkmadan tedavisi sağlanmalıdır.

Taze günlük meyve sebze tüketimi önemlidir. Tuz kullanımının sınırlandırılması gerekir. Genellikle akdeniz tipi beslenme şekli damar sertliği bulunan kişilere önerilir. Bu beslenme biçiminde ağırlıklı olarak tam tahıllar, kuruyemişler, kuru baklagiller, deniz ürünleri, meyve, sebze tüketimi ön plana çıkarken kırmızı et tüketimi sınırlandırılır.

Atardamarlarda pıhtı ve kolesterol birikmesi ile oluşan plakların neticesinde görülen damar sertliğinin kendiliğinden normale dönmesi söz konusudur. Fakat her damar tıkanıklığı için bu durum geçerli değildir.

Kontrol altında tutulması gereken sağlık sorunlarından biri olan damar sertliği için diyet beslenme şekilleri önerilir. Kişiye özel beslenme şekli için ise kişinin yaşı, cinsiyeti ve farklı hastalıklarının durumuna göre bir beslenme uzmanı tarafından destek alınabilir.

Kan sulandırıcı ilaçların yanı sıra bitkisel destek alınması da öneriler arasındadır. Ancak ilaçlı veya bitkisel tedavilerin olumsuz deneyimlerini yaşamamak için bir uzmandan öneri alınması uygun olacaktır.

Kalp ve Damar Cerrahisi Bölümü’ne gidilmelidir. Damar tıkanıklığının bulunduğu alan veya organa göre farklı tanı ve takip yöntemleri gerebilir. Girişimsel Radyoloji, Kardiyoloji, Beyin ve Sinir cerrahisi gibi farklı branşlarla ortak yürütülen tedavi yöntemleri gerebilir.

Damar sertliğinin tedavisinde tütün ürünü kullanımının sonlandırılması ve sağlıklı beslenme düzeninin oluşturulması önerilir. Kolestrol dengeleyici bazı ilaçların kullanımı bazı bireylerde gereklidir. Kişiye özel egzersiz programları ile hareketsiz yaşamın sonlandırılması önemlidir. Günümüzde gelişten teknoloji ile birlikte tıpta yaşanan gelişmeler sayesinde anjiyografi yöntemi ile ameliyatsız tıkanan damarlarda açılabilmektedir.

Cerrahi dışı bir yöntem olan anjiyoplasti ile 20-30 dk arasında işlem uygulanır. Katater ( ince uçlu boru) yardımı ile kalp damarlarına ulaşılarak görüntüleme teknikleri ile hastalıklı damarların açılması için uygulanır. Diğer bir yöntem ise cerrahi bir yöntem olan konforlu ve daha uzun yaşam süreleri ile başarı oranı yüksek uygulamaları ile bypass ameliyatıdır.

Damar sertliğine bağlı tıkanmalarda ağrı en önemli semptom olup tıkanan organa göre tetkik ve tedavi yapılmaktadır. Damar sertliği için öncellikle fiziki muayene yapılarak hastalık öyküsü dinlenmelidir. Ultrason, EKG (Elektrokardiyografi), EKO (ekokardiyografi), efor testi ve kalp sintigrafisi tanı yöntemleri arasında bulunur. Damar sertliğinin kesin tanısı için anjiyo yapılması önerilir.

Her yaşta ve her grub bireyde ortaya çıkabilen damar sertliğinin oluşmasında bazı risk faktörleri bulunur.

Damar sertliğine yol açan risk faktörleri kısaca şunları içerir;

• İleri yaş
• Diyabetik
• Kolestral yüksek
• Yatalak hastalarda görülebilir.

lk bulgu olarak genellikle kendisini göğüs ağrısı şeklinde gösterir. Bu göğüs ağrısına anjina adı verilmektedir. Stabil ve stabil olmayan iki şekli vardır. Genellikle hastalar hafif bir efor esnasında göğsün orta bölgesinde yanma, sıkışma ve baskı tarzında bir ağrı yaşamaktadır. Efor sonlandırıldığı zaman ağrının geçtiği söylenir. Bu bir damar tıkanıklığının ilk bulgusudur. Bazı hastalar ise istirahat halindeyken bile göğüslerinde ağrı olduğunu söylerler. Bu da çok ciddi bir damar tıkanıklığı oluştuğunun bulgusudur.

Genelde atardamarın tıkanmasına ya da daralmasına bağlı kan götürdüğü yerde iskemi ( oksijen az gitmesi ve besin eksiliği oluşması nedeniyle ağrı oluşmaktadır. Ancak arterler kapanana, kalp krizi veya inme geçirene kadar semptomlar ortaya çıkmayabilir. Kalpte ki damar tıkanıklığına bağlı göğüs ağrısı, bacak damar tıkanıklığına bağlı bacak ağrısı veya herhangi bir organın tıkanmasına bağlı o organın işlev görmemesine neden olmaktadır. Beyinde damar tıkanıklığına bağlı felçlik (inme) görülebilmektedir.

Damar sertliği belirtileri en kapsayıcı şekilde şöyle sıralanabilir;

• Kol ve bacaklarda uyuşma veya zayıflık,
• Şiddetli baş ağrısı,
• Konuşma güçlüğü veya konuşan birini anlamakta zorluk,
• Yüz kaslarının sarkması,
• İnme (felç),
• Şiddetli baş ağrısı
• Görme bozuklukları damar sertliği belirtileri arasında yer alır.

Arterler, kanı kalpten vücuda taşıyan kan damarlarıdır. Endotel olarak adlandırılan ince bir hücre tabakası ile kaplı olan arterler atardamarların içini düzgün ve pürüzsüz tutar, bu da kanın akmasını sağlar. Ateroskleroz endotele zarar verir. Ateroskleroz kötüleştikçe, bu yumru büyür. Yeterince büyüdüğünde, bir tıkanıklık oluşturabilir. Damar sertliğini tetikleyen ve arttırıcı özelliğe sahip en büyük etkenlerin başında sigara gelmektedir. Sinir ve stres gibi olumsuz duygu durumlarının kalp atışlarında hızlanmaya, kan basıncındaki artışa neden olduğundan aterosklerozis yani damar sertliğini arttırıcı özelliğe sahiptir.

Damar sertliği başlıca şu nedenleri içerir;

• Yüksek kolestrol,
• Sedanter yaşam ( hareketsiz yaşam),
• Fast – food tüketimi,
• Aile öyküsü,
• Tütün ürünleri kullanımı,
• Alkol,
• Hipertansiyon,
• Kilo,
• Yüksek kan basıncı
• Düzenli egzersiz yapmamak

Ateroskleroz, yani damar sertliği sorunu vücuttaki tüm damarları tutabilmektedir. Ancak en sık kalp damalarını tuttuğundan hayati risk barındıran önemli bir sorun olarak kabul edilmektedir. Ateroskleroz olarak adlandırılan damar sertliği temiz kanı getiren damar yani atardamarlarda plak oluşması sonucu damarın sertleşmesi olarak tanımlanmaktadır. Damar plağı kolestrol ve kalsiyum birikimine bağlı oluşmaktadır.

Oluşan bu plaklar atardamarın yapısını bozarak damar sertliği ile sonuçlanmaktadır. Farklı bir anlatım biçimiyle dolaşım sırasında damar duvarlarında biriken pıhtı ve kolesterol sonucu bazı kalınlaşmalar ortaya çıkabilir. Bu durumla birlikte atardamar esnekliğini kaybetmesi durumuna damar sertliği adı verilmektedir.

Damar sertliği toplumda en sık rastlanılan kalp- damar hastalıkların başında gelmektedir. Kalp krizlerinin, felçlerin ve periferik vasküler hastalıkların ve kardiyovasküler hastalıkların nedeni olarak bilinmektedir. Damar sertliği düzenli takip gerektiren ve anında müdahale gerektiren sağlık sorunlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Çocuklarda meydana gelen atelektazi vakaları genellikle hava yolundaki bir tıkanıklıktan kaynaklanır. Bu tıkanıklıklar mukus tıkaçları, yabancı cisimler veya hava yollarının anatomik problemleri nedeniyle ortaya çıkar.

Atelektazi için önemli olan erken teşhis ve uygun tedavidir. Uygun tedavi sonucu atelektazi iyileşme gösterir. Ancak atelektazinin türü ve şiddetine bağlı olarak vakanın seyri değişebilir. Bu yüzden süreç içinde doktor takibi oldukça önemlidir.

Atelektazi belirtilerinin yaşandığı fark ediliyorsa göğüs hastalıkları bölümü doktorlarından randevu alabilirsiniz. Göğüs hastalıkları bölümü doktorları öncelikle kişiye fiziksel bir muayene yapar. Ardından gerekli gördüğü takdirde bazı testler uygulayabilir.

Atelektazi erken teşhis edilmeyip tedavisine başlanmadığında risk ortaya çıkarabilecek bir hastalıktır. Atelektaizi vakalarında vücudun ihtiyaç duyduğu oksijenin akciğere geçişi engellenir. Bu da solunum yetmezliğine neden olabilecek bir durumdur. Ayrıca atelektazi zatürre gibi enfeksiyon tehlikesini de artırabilir. Bu sebeple atelektazi belirtileri fark edildiğinde vakit kaybetmeden doktora danışmak gerekir.

Atelektazi, akciğerin tamamının veya bir bölümünün tamamen veya kısmen çökmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Atelektazinin en yaygın nedenleri arasında mukus tıkaçları, yabancı cisimler, tümörler gibi faktörler yer alır. Bunlar hava yollarını tıkayarak akciğere hava girişini engeller. Diğer yandan göğüs travması, akciğer zarında sıvı birikimi, akciğerde hava kaçağı gibi faktörler de akciğerde çökmeye yol açabilir.

Tedavi primer sebebe yönelik yapılmaktadır. Atelektazinin nedeni akciğer enfeksiyonlarına bağlıysa uzman hekimler tarafından antibiyotik tedavisi uygulanır. Cerrahi sonrasında komplikasyon olarak ortaya çıkan atelektazinin tedavisinde oksijen desteği etkili olmaktadır.

Balgam atamayan felçli ve yatalak hastalar ile Alzheimer, Parkinson ve kas hastalığı gibi refleksleri zayıflamış olanlar risk grubundadır. Uzun süreli sigara kullanımı da risk oluşturmaktadır.

Küçük çizgisel atalektaziler klinik olarak hiçbir şikayet vermez. Ancak geniş çaplı akciğer sönmelerinde nefes darlığı, öksürük primer sebebe bağlı oluşmaktadır.

• Nefes alıp vermede zorluk yaşanması
• Hızlı soluk alıp verme
• Derin nefes almada yaşanan zorluk ve solunumun kesik kesik olması
• Hırıltılı şeklinde solunum
• Kronik öksürük
• Göğüste ağrının başlaması
• Kalp atışının hızlanması (taşikardi)
• Ciltte ve dudaklarda morarma ya da renk değişimi

Akciğerlerin işlevini yerine getirmemesi ile ilgili olan bu sorunun kaynağı iki nedene bağlı olabilmektedir.

Tıkanıklık oluşturan(obstrüktif) nedenler:

• Sümük ve balgam gibi mukus tıkayıcıların solunum yollarında birikmesi sonucunda oluşması akciğerlerin işlevini yerine getirememesine neden olabilmektedir.
• Ameliyat sırasında kullanılan bazı anestezik ilaçlar tıkayıcı etki yapabilmektedir. Ameliyat sonrasında öksüremeyen hastanın akciğerlerinde çökme meydana gelebilmektedir. Şiddetli astım atağı, kistik fibrozis hastaları ile akciğer kapasitesi düşük çocuklar risk grubundadır.
• Hava yoluna kaçan cisimler ve besin parçaları akciğerleri tıkayabilmektedir. Hava gitmeyen akciğerlerin loblarında çökme oluşabilmektedir.
• Akciğerlerde hızlı ve anormal bir şeklide büyüyen tümörler tıkanıklık nedenidir. Akciğer kanserinin etkisiyle kontrolsüz büyüyen tümörler akciğerlere giden havayı engellemektedir.

Tıkayıcı olmayan (obstrüktif olmayan) nedenler

• Anestezik ilaçlar, solunum makinaları, uzun süreli kullanılan ağrı kesiciler ile bazı sakinleştirici ilaçlar akciğer sönmesine yol açabilmektedir.
• Bazı sorunlar nedeniyle plevral zarlar arasında sıvı birikmesi akciğerlerin genişlemesini önleyebilmektedir. Genişleyememe sonucunda akciğerlerde çökme yaşanabilmektedir.
• Pnömotoraks, yani akciğer zarları arasında hava birikmesi de akciğer dokusunu sıkıştırarak çekilmesine, alveollerin bir bölümünün çökmesine sebep olmaktadır.
• Pulmoner fibrozis yani akciğer dokusunun skarlaşması da tıkayıcı olmayan bir nedendir. Uzun süreli akciğer enfeksiyonlarının bir sonucudur.
• Göğüs bölgesini etkileyen travmalar da bir nedendir. Düşme ya da çarpma sonucunda akciğerler sıkışması bir nedendir.
• Zatürre gibi akciğerlerde oluşan enfeksiyonlar alveollerde hasara neden olabilmektedir.