Bayılmak orucu bozmaz. Bayılmak, oruçlu bir kişinin iradesi dışında meydana gelen bir bilinç kaybıdır ve doğrudan orucu geçersiz kılan bir fiil değildir.
BAYILMAK ORUCU BOZAR MI? Yemek, içmek veya cinsel ilişki gibi kasten yapılan eylemler orucu bozar. Bayılma ise aynen uyuma benzeri bir durum olarak değerlendirilir. Baygın kalınan süre boyunca vücuda dışarıdan herhangi bir gıda alınmadığı ve oruca aykırı bir davranış yapılmadığı sürece oruç geçerliliğini korur. Bayılan kişi ayıldığında, orucu bozacak bir müdahale olmadığından eminse, o günün orucuna niyetine uygun şekilde devam edebilir. Bayılmanın ardından kendiliğinden iyileşme gerçekleşirse oruç bozulmuş sayılmaz. Bu nedenle, yalnızca bayılma olayı tek başına orucu bozan bir durum olarak kabul edilmez. Fakat bayılma sırasında dışarıdan su veya ilaç verilmesi söz konusuysa oruç bozulur ve o günün kaza edilmesi gerekir. ORUÇLUYKEN BAYILINCA ORUCA DEVAM EDİLEBİLİR Mİ? Oruçlu biri gün içinde bayıldığında, bilinci geri geldiği zaman orucu bozacak herhangi bir eylem gerçekleşmediyse, oruca devam etmek mümkündür. Bayılma olayı kendi başına yeme içme gibi bilerek yapılan bir fiil sayılmaz. Bu nedenle kısa süreli veya belli bir süreli baygınlık geçiren kişi, ayıldıktan sonra orucuna niyetine sadık kalarak sürdürür. Baygın kalınan sürede su içme veya herhangi bir müdahale olmamışsa oruç bozulmaz. Bayılmanın süresi ister kısa ister uzun olsun, asıl önemli nokta vücuda gıda veya sıvı alınmamış olmasıdır. Bayılan kişi, ayıldığında kendini toparlayabilirse iftar vaktine kadar orucunu sürdürebilir. Bu şekilde bayılan oruçlu, gün boyu bilerek orucu bozmadığı için yeniden kaza tutmak zorunda kalmaz. ORUÇLUYKEN BAYILMAK KAZA GEREKTİRİR Mİ? Bayılma, doğrudan orucu geçersiz kılan bir eylem olmadığı için tek başına kaza orucu gerektirmez. Oruç kasten bozulduğunda veya kaçınılmaz sebeplerle gıda alınması gerektiğinde kaza zorunluluğu ortaya çıkar. Bayılma anında, bilincini kaybeden kişinin su içmesi ya da yakınları tarafından su içirilmesi gibi bir durum olmadıysa oruç bozulmamış kabul edilir. Bu nedenle, baygın kalınan süre içinde herhangi bir besin alımı gerçekleşmemişse günün orucunu tamamlamak geçerli sayılır. Ancak bayılma sırasında su, serum veya ilaç verilmişse, oruç fiilen bozulduğundan o günün kaza edilmesi gerekir. Sadece bayılma eylemi kaza sebebi değildir; orucu bozacak bir müdahale varsa kaza gerekir. BAYILMA YÜZÜNDEN ORUÇ BOZULURSA KEFARET GEREKİR Mİ? Bayılma irade dışı bir durum olduğu için, bu sebeple oruç bozulduğunda kefaret orucu gerekmez. Orucu bozacak davranış, tamamen kişinin kontrolü dışında bir sağlık müdahalesi veya su-içecek verilmesi şeklinde ortaya çıkabilir. Bu noktada dinen sadece kaza yükümlülüğü bulunur. Yani bayılma sonucu oruç bozma durumu, bilerek ve isteyerek yemek-içmek veya başka bir fiille aynı kategoride değerlendirilmez. Bayılma nedeniyle vücuda dışarıdan müdahale yapılmışsa, Ramazan’dan sonra yalnızca bir gün kaza orucu tutmak yeterlidir. Bu uygulamada 60 günlük kefaret süreci söz konusu değildir. Böylece, bayılma kaynaklı oruç bozulması kaza ile telafi edilmiş olur.
Bayılacak gibi hissetmek, ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Din, sağlığı tehlikeye atacak durumlardan kaçınmayı öğütler. Bayılma riski söz konusuysa orucu bozmak günah olarak değerlendirilmez. Çünkü tıbben tehlikeli bir rahatsızlık yaşama ihtimali, oruç için tanınan ruhsatlardan biridir. Bu durumda kişinin can güvenliği önce gelir. Gerekirse oruç bozulur ve sonrasında sadece bir gün kaza orucu tutmak yeterli olur. Böyle bir durumda kefaret cezası söz konusu değildir. Bayılma tehlikesi ilerlediğinde acil müdahale veya su içme gerekebilir. Bu nedenle sağlık riski yaşayan kişilerin oruçlarını bozmaları meşru bir mazeret olarak kabul edilir. KISA SÜRELİ BAYILMAK ORUCU BOZAR MI? Kısa süreli baygınlık genellikle orucu bozan bir durum sayılmaz. Bilinç kaybı sırasında dışarıdan herhangi bir gıda veya sıvı teması yoksa oruç bozulmuş kabul edilmez. Örneğin birkaç dakikalık veya bir saatlik bir bayılma sonrasında kişi hiçbir şey yemeden içmeden ayılır ve oruca kaldığı yerden devam edebilir. Bu geçici bilinç kaybı, uyumaya benzetilir. Dinî kaynaklarda da bu durum açıkça ifade edilir. Baygınlık sırasında vücuda maddi bir giriş olmazsa oruç zedelenmez. Burada önemli olan, kısa veya uzun olması fark etmeden, beslenme veya sıvı alımı gibi oruç bozucu bir eylemin gerçekleşmemesidir. BAYILMA UZUN SÜRERSE ORUÇ BOZULUR MU? Uzun süren bir bayılma da tek başına orucu bozmaz. Kişi saatlerce bilincini yitirmiş olsa bile, eğer bu süreçte dışarıdan herhangi bir müdahale yoksa oruç geçerli kabul edilir. Örneğin yarım gün boyunca baygın kalındıktan sonra ayılma söz konusuysa ve bu zaman zarfında su, serum veya ilaç verilmemişse oruç bozulmaz. Fakat uzun baygınlıklarda tıbbi müdahale ihtimali yüksektir. Hastane ortamında serum veya ilaç verilmesi kaçınılmaz hale gelebilir. Böyle bir durumda oruç bozulmuş sayılır ve kaza orucu tutulması gerekir. Sadece bayılma anı uzadı diye oruç geçersiz olmaz; esas olan, besleyici veya tedavi edici bir madde alıp almamaktır. BAYILMA DURUMU TÜM GÜN SÜRERSE ORUÇ GEÇERLİ OLUR MU? Bir kişi imsak ile iftar arasındaki süreyi tamamen baygın şekilde geçirirse, o günün orucu geçerli sayılmaz. Çünkü oruç, niyetle birlikte bilinçli bir şekilde tutulması gereken bir ibadettir. Tüm gün boyunca hiç ayılmadan baygın kalmak, fiilen orucu yerine getirmeye engel olur. Bu durumda kişinin bilinci kapalı olduğu için ibadetin farkında olması mümkün olmaz. Dolayısıyla baştan sona bilinci kapalı geçen günlerde oruç tutulmuş sayılmaz. İyileşme gerçekleştiğinde, o günün kaza edilmesi zorunludur. Alimlerin ortak görüşü, tüm oruç vaktini baygın geçirenin o günü sonra kaza etmesi yönündedir.
Kimi sağlık sorunları nedeniyle günlerce veya haftalarca süren baygınlık (komada kalma) yaşanabilir. Ramazan’ın başından sonuna kadar hiç ayılmayan biri, fiilen oruç tutmuş kabul edilmez. Bu kişi baygınlıktan kurtulduktan sonra, kaç gün tutulmamışsa o günleri kaza etmekle yükümlüdür. Uzun süreli bayılma veya koma hali, hasta hükmünde değerlendirilen bir durumdur. Fakat bu durum oruç borcunu bütünüyle düşürmez. Diyanet kaynaklarında, iyileşen veya bilinci geri gelen kişinin o süre zarfındaki tutamadığı bütün oruçları gününe gün olarak tamamlaması gerektiği belirtilir. Sağlık mazereti bitsin veya bilinci yerine gelsin, yine de Ramazan oruçları kaza edilmelidir. BAYILAN KİŞİYE SU VERİLİRSE ORUCU BOZULUR MU? Bayılan birine dışarıdan su verilmesi, neticede kişinin vücuduna besleyici bir madde girişi anlamına gelir. Bu da oruçlu birinde orucu bozan bir uygulama sayılır. Bayılan kişi kendinde olmasa bile, su alımı dolayısıyla oruç geçersiz olur. Sağlık açısından gerekli bir müdahale olduğunda oruç bozulması kaçınılmazdır. Bu durumda bayılan kişinin yapması gereken, ileride yalnızca bir gün kaza orucu tutmaktır. Oruç yeniden geçerli hale gelmeyeceği için bilinci yerine geldikten sonra yiyip içmek de serbest hale gelir. Fakat vicdani açıdan, mecburi bir müdahale söz konusu olduğu için kefaret değil, sadece kaza yeterli kabul edilir. BAYILAN KİŞİYE İLAÇ VEYA İĞNE YAPILIRSA ORUÇ BOZULUR MU? Bayılana tıbbi yardım amacıyla serum, ilaç veya iğne yapılması orucu bozan bir durumdur. Özellikle damar yoluyla serum verilmesi, vücuda dışarıdan sıvı ve besin maddesi girişi sayılır. Bu durum oruç kuralını ihlal eder. Aynı şekilde ilaç enjeksiyonları da tedavi edici veya besleyici etki taşırsa orucu geçersiz kılar. Fakat burada bayılma gibi acil bir tıbbi ihtiyaç söz konusu olduğu için, bozulma halinde kefaret değil yalnızca kaza gerekir. Sağlığı korumak dinen önemli olduğu için bu tarz müdahalelerden kaçınmak yerine uygulamak esastır. Daha sonra bayılan kişi iyileştiğinde, o günün orucunu kaza yoluyla telafi edebilir. BAYILDIKTAN SONRA SU İÇMEK ORUCU BOZAR MI? Bayılma sonrası vücut susuz kalmış olabilir ve ayılınca hemen su içme ihtiyacı doğabilir. Bu durumda hâlâ oruç vakti içindeyse su içmek, orucu bozan bir eylemdir. Yeme ve içme, orucun geçersiz olmasına neden olur. Bayıldıktan sonra su içen kişi, artık o günü oruçlu olarak tamamlayamaz ve kaza orucu tutma yükümlülüğü doğar. Ayrıca bayılmanın kendisi orucu bozmazken, sonrasındaki su alımı oruç kurallarını ihlal eder. Sağlık açısından su içmek gerekiyorsa oruç bozulur, fakat mecburi bir uygulama olabileceği için kefaret gerekmez. Yalnızca bir gün kaza etmek yeterli olur.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın açıklamalarında, bayılmanın orucu doğrudan bozmadığı vurgulanır. Uyumaya benzetilen bu bilinç kaybı sırasında isteyerek bir fiil gerçekleşmediği sürece oruç zarar görmez. Yani sadece bayılma eylemi, orucu bozan durumlar arasında sayılmaz. Fakat baygın kişiye dışarıdan su, ilaç ya da besin verilirse oruç bozulur. Diyanet, tıbbi nedenlerle yapılan bu müdahalenin zaruri olduğunu belirtir ve kefaret yerine yalnızca kaza orucu öngörür. Böylece bayılma halinde orucun hükmü, haricen bir müdahale olup olmadığına bağlıdır. Yalnızca bayılmak orucu ihlal etmez; müdahale veya gıda alımı söz konusu olduğunda ise kaza gerekir. BAYILMAK ORUÇ AÇISINDAN UYKU İLE AYNI MIDIR? Dinî kaynaklarda bayılma, uyku haline benzetilir. Uykuda olduğu gibi, baygınlık sırasında bilinç kapalı durumdadır ve dışarıdan besleyici ya da oruç bozucu bir fiil olmaması halinde oruç zarar görmez. Bilinç kaybı, oruca niyet etmeyi veya sürdürmeyi engellemez. Önemli olan, bu süreçte yemeye veya içmeye benzer herhangi bir davranışın gerçekleşmemesidir. Uzun sürse de sadece uykuya kıyasla tıbbi açıdan daha ciddi kabul edilen bayılma, oruç kuralını doğrudan ihlal etmez. Yemek, içmek veya cinsel ilişki gibi kasten yapılan fiiller yoksa oruç bozulmaz. Bu nedenle bayılma, hükmen uyku gibi değerlendirilir. BAYILMA RAHATSIZLIĞI OLANLAR ORUÇ TUTMAYABİLİR Mİ? Sık sık bayılma problemi yaşayan veya tıbbi açıdan bu riski taşıyan kişiler, sağlıklarını korumak adına doktor tavsiyesine uymalıdır. İslam’da sağlık, ibadetlerden önce gelir. Doktor, oruç tutulmasının tehlikeli olacağını ifade ediyorsa, hasta kişi o dönemde oruç tutmayabilir. Bu durum dinen mazeret kabul edilir. Ramazan sonrasında sağlık elverdiğinde kaza yoluyla bu oruçlar telafi edilir. Örneğin tansiyon, şeker veya kalp rahatsızlığı olan ve bayılma riski yüksek bireyler, mecbur kalmadıkça oruç tutma konusunda ısrarcı olmamalıdır. Doktor onayıyla oruç tutmak daha sağlıklıdır. Bayılma atakları riski yüksekse tedbiri elden bırakmamak önemlidir. BAYILAN ORUÇLUYA NASIL MÜDAHALE EDİLMELİDİR? Bayılan oruçluya öncelikle uygun ilk yardım adımları uygulanmalıdır. Güvenli bir pozisyona yatırmak, başını hafifçe yukarı kaldırmak ve nefes almasını rahatlatmak hayati önlemlerdendir. Eğer ayıltmak amacıyla ağızdan su veya benzeri bir sıvı vermek gerekirse, oruç bozulur. Ancak sağlık öncelikli olduğu için tereddüt etmeden bu müdahale yapılmalıdır. Bilinç kaybı kısa sürede düzelmiyorsa hemen sağlık personeline haber verilmelidir. Bayılan kişi sonradan iyileştiğinde orucu bozan bu müdahale nedeniyle bir gün kaza orucu tutar. Kefaret gerekmez, çünkü bayılma halinde yapılan yardım isteyerek yeme veya içme kapsamında değerlendirilmez. ORUÇLUYKEN NEDEN BAYILMA OLABİLİR? Oruç sırasında öğün sayısının azalması, su tüketiminin azalması ve vücudun uzun saatler aç-susuz kalması bazı bünyelerde bayılmaya yol açabilir. Kan şekerinin hızla düşmesi, tansiyon değişiklikleri ve dehidratasyon bu sorunun yaygın sebeplerinden sayılır. Özellikle sıcak hava, ağır iş koşulları veya var olan kronik hastalıklar risk faktörlerini artırır. Şeker hastalığı, kalp-damar rahatsızlıkları ve anemi gibi sorunlar, oruç esnasında baygınlığa neden olabilir. Bu yüzden sık aralıklarla bayılma yaşayan veya ciddi hastalıkları olan kişilerin doktor tavsiyesi alması önem taşır. Sağlık durumu elverişliyse oruç tutulabilir; aksi takdirde sağlık bozulmadan önlem almak gerekir.
Oruç sırasında bayılma riskini düşürmek için dengeli beslenmek ve yeterli sıvı almak önemlidir. Sahurda protein ağırlıklı, uzun süre tok tutan besinler ve kompleks karbonhidratlar tüketmek kan şekerini kontrol altında tutar. İftardan sahura kadar su içmeye devam etmek, vücudun susuz kalmasını engeller. Sıcak ortamlarda uzun süre bulunmaktan kaçınmak, aşırı efor gerektiren işlerde kendini fazla zorlamamak da fayda sağlar. Ayrıca iftarı birden ağır yemeklerle açmak yerine hafif bir şekilde başlamak, mide ve dolaşım sistemini zorlamayı önler. Düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak ve doktor önerisine göre hareket etmek, bayılma olasılığını azaltmaya destek olur. BAYILAN ORUÇLUYA SU VERMEK GEREKİR Mİ? Bayılan kişiyi ayıltmak ve hayati riski azaltmak amacıyla su vermek çoğu zaman elzemdir. Özellikle sıcak havalarda veya uzun süren açlık-susuzluk dönemlerinde kan şekeri ve tansiyon hızlı şekilde düşebilir. Bu tür acil durumlarda, orucun bozulup bozulmayacağı ikinci planda kalır. Dinen sağlık öncelikli sayılır. Bayılmış birini suyla kendine getirmek veya ilaç verilmesine izin vermek, meşru bir müdahaledir. Bu esnada oruç bozulmuş olur. Gerekli müdahale yapılmazsa bayılan kişinin sağlık durumu daha da ciddileşebilir. Yapılan bu müdahaleden sonra sadece bir gün kaza orucu tutmak yeterlidir; kefaret gerekmez. BAYILMAK ORUCU BOZAN DURUMLAR ARASINDA MIDIR? Fıkhi kaynaklarda orucu bozan haller olarak bilerek yemek, içmek, cinsel ilişki gibi isteğe bağlı eylemler sıralanır. Bayılmak, bunlardan biri sayılmaz. Bayılma, istemsiz bir bilinç kaybıdır ve direkt olarak orucu ihlal etmez. Ancak bayılma sırasında su, serum veya ilaç verilmesi gibi faktörler devreye girerse oruç bozulmuş kabul edilir. Böyle durumlarda sadece kaza orucu gerekir. Bayılma durumu tek başına orucu geçersiz kılmaz; tıpkı uyumak gibi değerlendirilir. Fakat sağlık açısından gerekli müdahalelerin yapılması halinde oruç fiilen bozulur. Bu nedenle, bayılmanın kendisi değil, bayılma esnasında gerçekleşen besleyici müdahale orucu geçersiz kılan etken olur.
Kaynağa git...
